Kültür ve Medeniyet

Kültür ile medeniyet, aralarında karşılıklı ve sürekli ilişkiler bulunmakla bir­likte, aslında biribirinden farklı olan şeylerdir. Medeniyet, milletlere ait bazı kültür değerlerinin, birçok millet tarafından benimsenerek ortak duruma gelmiş bütünü­ne verilen addır. Başka bir anlatımla, milletler arası ortak değerler seviyesine yük­selen anlayış, davranış ve yaşama vasıtalarının tümüdür. Bu ortak, değerlerin kaynağı farklı kültürlerdir. Bu özelliği dolayısıyla kültür millî, medeniyet milletler arasıdır.

Söz gelişi Türkler, Araplar ve İranlılar birbirlerinden farklı kültürlere sa­hip oldukları, hattâ bunlarda, İslâm dininin uygulanışı bile önemli ayrılıklar gös­terdiği hâlde, genel dünya görüşleri, İslam hukuku, edebiyat ve, sanat anlayışla­rı bakımından millî değerlerin dışına taşarak onları biribirleri ile uyumlu kılan ve İslâm medeniyeti alanı içinde toplayan ortak özellikleri olmuştur. Aynı durum, İn­giliz, Fransız, Alman, İtalyan vb. milletleri, Hıristiyanlık temelindeki ortak mede­niyet kuşağına sokan Batı medeniyeti için de söz konusudur.

Batı medeniyeti de­nince, bu medeniyete mensup Hıristiyan toplumların manevî-sosyal değerleri ile müspet bilime dayalı teknik akla gelir. Bu toplumlar, müspet bilimlerde aynı an­layışa sahip oldukları, tekniği yaratıp geliştirmede biribirine çok yakın yollar izle­dikleri hâlde, konuştukları diller, âdetleri, gelenekleri, ahlâk anlayışları, edebiyat-lan ve folklorları aynı değildir. Hepsi de aynı dine bağlı olmalarına rağmen, din karşısındaki tutumları da biribirinden farklıdır. Aynı durum, Uzak – Doğu mede­niyeti kuşağına giren toplumlar ve milletler için de söz konusudur.

Bir başka yönü ile medeniyet aklın, bilimin ve tekniğin ürünüdür. Bilimsel araştırmalar sonuçlarını teknolojiye, teknoloji de medeniyete aktarır. Bu bakım­dan, medeniyet, insanlara daha rahat ve konforlu yaşama şartları hazırlama he­define yönelmiş teknik gelişmelerdir, yani teknolojidir. Bundan dolayı medeniye­tin milliyeti yoktur. Medeniyet, kültürün eseri ve sonucu olduğu için kültürde ön­celik, medeniyette sonralık vasfı ağır basar.

Aralarındaki bu ayrılıklara rağmen, kültür ile medeniyet karşılıklı bir etkile­şim halindedir. Çünkü, insanın ve toplumun eseri olan kültür geliştikçe medeni­yetin ilerlemesine yol açar. Buna karşılık, medeniyet alanındaki gelişmeler, tek­nolojideki buluş ve yenilikler de kültür değerlerinin şekillenmesinde ve değişme­sinde rol oynar. Meselâ, eskiden her toplumda, o toplumun maddî kültür yapısı­na ve yaşayış tarzına uygun giyim kuşam şekilleri, barınaklar, banyo yapma, ça maşır yıkama, yemek pişirme usulleri bulunurken, bugünkü teknik gelişmeler ve moda, aradaki birçok ayrılıkları silerek onları, medenî imkânlar ölçüsünde ortak şekillenmelere bağlamıştır.

Dokumacılıkta el tezgâhlarından dokuma makineleri­ne, temizlikte el yıkamasından çamaşır makinesine, yakıtta odun ve kömürden havagazına ve doğal gaza geçiş: ziraat kültüründe sabandan traktöre, tırpandan biçerdövere atlayış, maddî kültür alanındaki bu değişmelerin birkaç tipik örne­ğidir. Aynı şekilde, eskiden sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını, sağlık sorunlarını din ve sihir yolu ile karşılamaya çalışan insanoğlu, bugün bu ihtiyaçları için tıbbın, bilimin ve tekniğin ortak imkân ve uygulamalarından yararlanmaktadır. Kültür ile medeniyet arasındaki bu karşılıklı etkileşim ve medeniyetteki ilerleme, bazı yön­leri ile kültürün sınırlarını gittikçe daraltmakta: kültürdeki gelişme ve ilerlemeler ise tabiî olarak medeniyetin sınırını genişletmektedir.

Kültürle Medeniyet Arasındaki Farklar şunlardır:

1. Kültür yaşanır, medeniyet öğrenilir. Medeniyete ait öğrenilen bir değer hayata aktarıldığında kültür haline gelir.
2. Kültür, toplumu; medeniyet, bireyi öne çıkarır.
3. Kültür kimi zaman akıl dışı olabilir; medeniyet ise daima aklı rehber edinir.
4. Kültür bazı durumlarda sert ve kıyıcı olabilir; medeniyet ise her durumda anlayışlı ve hoşgörülüdür.
5. Kültür, milli; medeniyet, milletler arasıdır.