Sıva , ahşap üzerine  boyalarla  desen çizme ve yazı yazma sanatıdır. Bu tenziyatı yapan kişiye kalemkâr denir.

Kalemişi    zengin bir estetik ve zevkin bir ürünü olup   günümüze kadar gelmiştir  fakat gereken tecrübeye sahip olmadan yapılan restoransyonlarla  tanınmayacak hale gelse de yine duyarlı kişilerce tekrardan aslına uygun çalışmalarla eşi benzeri olmayan  mimarimizin   bir parçası olarak  renkleri  ve nakışları ile gözlerimizi süslemektedir.

Kalemişi  daha çok  cami, mescid, türbelerin  tavan yahut kubbelerine tatbik edilen bir süsleme sanatı olup diğer Türk Süsleme Sanatları gibi kendine has yapım teknikleri vardır.

 

TEKNİKLERİ :

-    Sıva Üstü
-    Ahşap üstü
-    Mermer ve taş üstü
-    Malakari
-    Kumaş ve deri üstü

Sıva üstü Kalemişi :Uygulama alanı olarak mimari eserlerimizin çoğunluğunda göre bileceğimiz bir tekniktir.

Yapılışı : Yapılacak olan zemin   kireç ile badana edilir  ve yüzeye uygun desen  kağıt üzerine çizilerek  iğne yardımı ile delinerek  bir  kalıp  oluşturulur ve  çini sanatımızda olduğu gibi odun kömürünün ( zeminin koyuluğuna göre tebeşir tozu da kullanılabilir) iyice öğütülüp   gözenekli  bez bir kesenin içerisine konup hazırlanan kalıp üzerinde gezdirerek  desen zemin üzerine aktarılır.

 

Zemine aktarılan desen  doldurma fırça yahut uzun fırça ile  boyanır. Boyalar toprak boya olup  zamk-ı arabi ve yumurta akı ile karıştırılarak boyanın tutuculuğu ve kalıcılığı artırılır.Boyama işlemiden sonra  yine ince uçlu uzun bir fırça yardımı ile  içi boyanan desenlerin kenar çizgileri yani tahrir( kontur ) işlemi yapılarak son bulur.

Günümüzde  duvar  üstü plastik boyalarla yapılan bir tekniktir.

Görebileceğimiz yerler: Sultanahmed Camii, Yeni Cami

Ahşap üstü Kalemişi : Sıva üstü tekniğinden sonra en çok uygulanan teknik  olup daha çok kubbelerde, mahfil tavanlarında ve evlerin ahşap  bölümleri ahşap sandıklar, kutular da görülür.Daha çok Edirne evlerinde görülen türünde Edirne kari adı verilir.

Yapılışı : Uygulanacak ahşap yüzeyin dayanıklılığını artırmak ve  düz ve pürüzsüz bir alan elde etmek  için  önce ahşap yüzeye bezir yağı , mürdesenk ve üstübeç ‘den oluşan macun çekilir ve desen  sıva üstü  tekniğindeki  gibi  zemin üzerine  aktarılır. Çizim ve boyama işlemini takiben   sonra lakelenerek son bulur.

Lake : bezir yağının tiner ile inceltilmesi yahut  yumurta akının şap ile kestirilmesi ile oluşan ince şefaf astara verilen isimdir.

Bu teknik de Erken dönem  süslemelerinde  daha çok hatayi ve rumi motifleri kullanırken  son dönem de  rokoko ve barok  üslubun da süsleme ögeleri kullanılmıştır.

Görebileceğimiz yerler : Üsküdar Atik  Valide Camii ve Topkapı Takkeci İbrahim Ağa camii,  mahfillerin de en iyi örneklerini görmek mümkündür.

Mermer ve Taş üstüne Kalemişi : Sıva üstü tekniği gibi yapılır ve boya   yağlı boya ve tutkallıdır. Mermer üzerine  uygulananlarda  altın varak da kullanılır.

Görebileceğimiz yerler : Kadırga Sokullu camii.

Malakari : Mala ile yapılan alçı  süslemedir.  Kubbe, tavan ve duvarlarda görülür.

Yapılışı : Dört farklı tekniği vardır.

- Normal Malakari : Horasan harcı  üzerine  istenilen renkler sürülür sonra üzerine  yine  kalığında sirke ile çürütülmüş  alçı  fazla kalın olamayacak şekilde tatbik edilir ve özel bıçaklarla eğimli kesilerek desenler kabartılmış olur.

- Müzeyyen Malakari : Desenlerin iç yüzeyi oyularak yapılan  malakaridir.

- Rölyef malakari : Detayların belirlenerek desen ile zeminin yanlardan birleşmesi sağlanarak kesilir ve en son renkler ince kıllı fırçalarla tatbik edilerek yapılan malakaridir.

- Hendese Malakari : geometrik şekillerden oluşan malakaridir.

Görebileceğimiz yerler : Yeni cami

Kumaş ve Deri üstüne  Kalemişi :

17.yy da  barok ve ampir üslubunda çalışmalarda uygulanmıştır.

Yapılışı : Ahşap bir konstrüksiyon üzerine   bez veya derinin  gerilerek yapıştırılması ile yapılan bir tekniktir. Üstübeç’in tutkalla sulandırılarak gerilmiş kumaş yahut deri üzerine sürülerek muşamba haline getirilir. Yağlı boya ya da  toz boyalar ile boyanarak   yapılır.

Görebileceğimiz yerler: Yıldız Sarayı  Cariyeler Odası.