Horon Halk Oyunu
Horon Doğu Karadeniz yöresine özgü bir halk dansıdır. Samsun’un doğu ilçelerinden başlayarak Hopa’ya, Gürcistan sınırına kadar bütün kıyı boyunca ve kıyıya paralel olarak uzanan dağlık bölgede oynandığı gibi, iç bölgede yer alan Artvin çevresinde ve Çoruh vadisinde de yaygındır. Bu yörelerde yaşayan bütün etnik gruplar ortak olarak horon oynarlar. Bu nedenle horon için, bütün Karadeniz kültürlerinin ortak halk oyunu denilebilir.
Nitekim bugün horon, Doğu Karadeniz bölgesinden Yunanistan Makedonyası’na göç etmiş bulunan Karadeniz Rumlarının otantik oyunudur. Bunun gibi, Gürcistan’ın Acaristan bölgesinde yaşayan Gürcü (Acara) ve Mingrel (Lâz) toplulukları da horonu “millî dansları” olarak kabul ederler. Horon çoğunlukla oyuncuların yanyana dizilip el ele tutuşarak veya omuz omuza gelerek oynadıkları bir sıra dansıdır. Sıra halinde oynandığı gibi, yarım daire ve daire halinde de oynanır.
Horon biçilerek destelenmiş veya balya haline getirilmiş ot anlamına gelir. Dolayısıyla oyunun oynanma biçimiyle sözcüğün sözlük anlamı arasından bir koşutluk vardır. Horon oynayanlar, diğer halk oyunlarına göre çok daha fazla birbirlerine yakın dururlar. Horon oyunu, Türkiye’de oynanan diğer oyunlardan farklı olarak, hareketler esnasında dansçının bütün gövdesini düzensiz gibi görünen birtakım kıvranışlar, burkuluşlar ve bükülüşlerle icra ettiği bir oyun türüdür. Horonu sadece erkekler değil kadınlar da oynar. Sadece kadınların ve erkeklerin oynadığı kadın ve erkek horonları olduğu gibi, kadın-erkek birlikte icra edilen horonlar da bulunmaktadır. Horon düğünlerde, nişanlarda, yayla şenliklerinde, asker uğurlama ve karşılamalarında şenliğin en önemli parçalarından biridir. Horonlar çalgılı veya insan sesiyle, türkülü olarak icra edilir. Horona eşlik eden en önemli çalgı Karadeniz kemençesidir. Kemençenin yanısıra tulum yaygın şekilde horonlara eşlik eder.
Daha az olmakla birlikte akordeon, klarnet ve kaval gibi çalgılar da horon eşlikçisi olarak kullanılmaktadır. Kıyı horonlarında daha çok omuz ve ayak hareketleri ağırlıklıdır. İç bölgede yer alan Artvin ve Çoruh vadisi horonları ise vücut hareketlerine dayanır. Kemençe kıyının ana çalgısı iken, tulum ve akordeon yine Artvin bölgesinde yoğun olarak çalınır. Karadeniz’de farklı horon tipleri vardır. Bu horonlar oynandıkları yerin adıyla, oynayanların etnik niteliğiyle veya adımlarının özelliklerine atfedilen adlarla anılırlar.
Bunlar arasında Hemşin Horonu, Rize Horonu, Ordu’da oynanan Gürcü Horonu, Boztepe Horonu, Melet Horonu, Perşembe Horonu, Rize’de ve Maçka’da oynanan Atlama Horonu, Pazar’ın İki Ayak Yürümesi ve Üç Ayak Yürümelisi, Artvin ve Trabzon’un Sallama Horonu, Trabzon’un Ters Ayağı, Rize’nin Titreme Horonu, Çoruh bölgesinin Deli Horonu ve Lâz Horonu sayılabilir. Koreografik özelliklerdeki farklılıklar da horonların adlandırılmasına etki eder. Örneğin Çoruh bölgesinde oynanan Düz Horon (Omal) böyledir. Düz Horon halka olan oyuncuların halkayı genişletip daraltması biçiminde oynanır. Tarihsel olaylara ve kişilere dayanan horonlar da vardır. Mısıroğlu Horonu, Aleka Horonu, Mahmutoğlu Horunu böyledir.
Doç.Dr. Suavi Aydın
Kaynak: turkiyekulturportali.gov.tr
